Lekovite biljke predstavljaju pravi prirodni bogatstvo koje sadrži različite sastojke koji uslovljavaju njihovo terapijsko delovanje i medicinsku upotrebu. Biljni sastojci koji se koriste u medicinske svrhe, obuhvataju organska jedinjenja koja mogu biti složena, a ponekad se u biljci nalazi više takvih sastojaka koji u kombinaciji ostvaruju snažnije i efikasnije delovanje. Ovi sastojci često obuhvataju alkaloide, heterozide (glikozide), eterična ulja, masna ulja, vitamine, smole i mnoge druge korisne komponente.
Lekoviti efekat biljaka ne zavisi samo od njihovih primarnih sastojaka, već i od drugih bioaktivnih tvari koje sadrže. Na primer, mnoge biljke bogate su vitaminima, enzimima i mineralima koji su od suštinske važnosti za ljudski organizam. Upravо ovi dodatni sastojci čine ove biljke još vrednijim, jer pomažu u jačanju organizma, poboljšanju zdravlja i održavanju opšte vitalnosti.
Između 420 registrovanih vrsta lekovitih biljaka, oko 130 sadrži u većoj ili manjoj meri biološki aktivne sastojke koji su značajni za ljudsko zdravlje. Smatra se da ove biljke mogu doprineti poboljšanju naših svakodnevnih nutritivnih potreba, čineći našu ishranu raznovrsnijom i zdravijom. Danas se, zahvaljujući modernim istraživanjima, sve više pažnje posvećuje biološki aktivnim sastojcima u biljkama, a ujedno raste interes za samoniklim lekovitim biljem koje ima veliki potencijal za prirodnu medicinu.
Pored lekovitih svojstava, mnoge samonikle biljke obiluju bioaktivnim sastojcima koji ih čine biološki vrednim. Na primer, biljke poput poljskog rastavića, koprive, kiseljaka, crnog sleza, hajdučke trave i mnogih drugih sadrže komponente koje doprinose jačanju imuniteta, ublažavanju stresa, poboljšanju cirkulacije i zdravlju pluća. Neke biljke čak pomažu u regeneraciji ćelija i ubrzavaju proces zaceljivanja rana.
Lekovite biljke sa bioaktivnim sastojcima mogu se razvrstati u različite grupe prema delovima biljke koji se koriste. Na osnovu toga, postoje biljke sa jestivim listovima, cvetovima, plodovima i podzemnim delovima.
Biljke sa jestivim listovima i izdancima
U ovoj grupi biljaka, najčešće se koriste mladi listovi, proljetni izdanci i vrhovi mladih stabala. Ovi delovi biljaka obiluju vodom (preko 80%) i siromašni su kalorijama, ali su bogati korisnim sastojcima kao što su vitamin C (askorbinska kiselina), karotin (provitamin A) i enzimi. Osim toga, u listovima nekih biljaka prisutni su i vitamini B1, B2 i E, koji doprinose zdravlju kože, nervnog sistema i imunološkog sistema.
Neke od biljaka sa jestivim listovima uključuju bokvicu, musku, čičak, crni slez, koprivu, maslačak, mrtvu koprivu i sedmolist. Ove biljke se obično koriste za pripremu salata, ali se mogu koristiti i u supama i drugim jelima. Njihova niska kalorijska vrednost čini ih idealnim za detoksikaciju organizma i očuvanje zdrave telesne mase.
Biljke sa jestivim cvetovima
Za razliku od listova, cvetovi biljaka obično sadrže više šećera, zbog čega se odlikuju slatkastim ukusom i prijatnim mirisom. Cvetovi biljaka često se koriste u pripremi slatkih jela i dezerta, ali mogu biti i deo supa, kao što je slučaj sa dragoljubom. Pored toga, cvetovi sadrže vitamin C koji je poznat po svom povoljnom uticaju na imunitet.
Cveće biljaka poput lavande, nevena, maslačka i dr. koristi se za pripremu aromatičnih čajeva, ali i za dekoraciju jela. Ove biljke doprinose bogatstvu ukusa, a istovremeno imaju i lekovite efekte.
Biljke sa jestivim podzemnim delovima
Podzemni delovi biljaka, poput korena, rizoma i tubera, mogu se koristiti kuvani, osušeni ili sirovi. Po svojoj nutritivnoj vrednosti slični su žitaricama, ali su siromašniji u belančevinama. Ipak, oni su bogati ugljenim hidratima, mineralima (kao što su kalijum, kalcijum, fosfor), organskim kiselinama i vitaminima, kao što su vitamin C i karotin.
Primjeri biljaka sa jestivim podzemnim delovima su čičak, kesten, artičoka, cikla i divlji beli luk. Ovi delovi biljaka se često koriste za pripremu raznih jela, od supa do salata.
Biljke sa jestivim plodovima
Plodovi lekovitih biljaka, poput divlje ruže (šipka), borovnica, malinovke i mnogih drugih, bogati su vitaminima i mineralima. Osim što obiluju vitaminom C, oni sadrže i vitamine B1, B2, E i K. Šipak je jedan od najpoznatijih plodova u ovoj grupi, jer sadrži velike količine vitamina C, karotina i vitamina P. Ovi plodovi imaju bogat ukus i koriste se u pripremi džemova, sokova, čajeva, ali i u kulinarskim delicijama.
U zaključku, lekovite biljke nisu samo lekovite zbog svojih primarnih sastojaka, već i zato što sadrže brojne bioaktivne tvari koje obogate naš organizam. Naš odnos prema bilju postaje sve važniji, jer biljke čine esencijalni deo naše ishrane i zdravlja. Bez obzira na to da li se koriste kao prirodni lekovi, začini ili povrće, bilje je nezaobilazan deo svakodnevnog života.
Svake godine raste interesovanje za samoniklim biljkama, jer one predstavljaju prirodne resurse koji mogu poboljšati naše zdravlje, ali i obogatiti naše jelovnike sa raznovrsnim, ukusnim i nutritivno vrednim sastojcima.